Ons onbewuste: briljant en blind

Zoals in mijn vorige blog al naar voren kwam is ons onbewuste brein (systeem 1) veel ouder dan ons bewuste brein. Het is daardoor beter ontwikkeld. Tegelijkertijd is de functie met name gericht op overleven. Dat is de kracht én de tekortkoming.

In relatie tot ons dagelijkse werk waarbij presteren, beheersen en innoveren centraal staan, heeft ons onbewuste vier belangrijke sterktes en valkuilen: 

Als je een vergadering binnenloopt, voel je direct wat de sfeer is. Hangt er spanning of is de stemming ontspannen? We zeggen dan dat ‘het in de lucht hangt’, maar in feite zie je razendsnel allerlei patronen in houding, tonaliteit en woordgebruik waar je conclusies uit trekt. Ook wanneer je snel besluiten moet nemen, zoek je op basis van ervaring naar vergelijkbare situaties in het verleden om de juiste afweging te maken. Dat is natuurlijk superhandig als je wil presteren. Je kunt snel op de juiste manier handelen. Dat zorgt voor voortgang in het dagelijkse werk. In combinatie met de volgende eigenschap, is het echter tricky bij innoveren.

De wereld is veel te complex voor het brein. Alles wat er om je heen gebeurt, gaat door je filters. Je ‘selecteert’ wat je denkt dat essentieel is voor jou en op basis van ervaringen uit het verleden trek je conclusies. Op deze manier versimpelt ons brein wat er werkelijk is. Zo kan je onbewuste bijvoorbeeld niet statistisch redeneren. Ook leg je oorzaak-gevolgrelaties die er niet zijn. Daarnaast is het begrip tijd moeilijk te bevatten. Je denkt dat jouw manier van kijken de enige juiste manier is. En negatieve informatie krijgt veel meer gewicht dan positieve informatie.

Daarom wil je bij het nemen van zwaarwegende strategische beslissingen en bij innoveren, je bewuste aanspreken. Ervaringen uit het verleden zijn in die situaties vaak juist niet representatief. Voor een optimale uitkomst check je aannames, baseer je je op feiten en gebruikt je de wijsheid van anderen. Zo voorkom je dat je binnen jouw eigen kaders blijft redeneren.

Emotie is prachtig en soms heel pijnlijk. Het maakt ons leven 'echt'. Het zorgt dat je alert en sociaal vaardig bent en dat je staat voor wat je belangrijk vindt. Toch heeft emotie ook risicovolle bijeffecten. Het bepaalt voor een belangrijk deel hoe je situaties interpreteert en welke beslissingen je neemt. Als je somber bent, pik je andere signalen op en kom je tot andere conclusies dan wanneer je opgewerkt en vrolijk bent. Emotie bepaalt hoe je informatie filtert en waar je de nadruk legt. Het maakt je gevoelig voor manipulatie zonder dat je het door hebt. Als je mensen mee wil krijgen in mooie ideeën is dit natuurlijk een krachtig instrument. Maar wat zijn mooie ideeën? En wat zijn de consequenties van die ideeën als we ze realiseren? Voor objectief onderzoek wil je vooral je bewuste 'koppie' erbij houden. Je emotiegevoelige onbewuste is een niet betrouwbare raadgever bij het nemen van zwaarwegende besluiten.

Een mooie eigenschap van het onbewuste is dat het niet logisch denkt. Iedereen interpreteert anders, verwerkt informatie anders en trekt andere conclusies. En dat is het geniale van ons onbewuste. Ga daarom bijvoorbeeld lekker wandelen en schakel je bewuste denken even uit, als je creativiteit nodig hebt. Luister naar wat anderen zeggen, observeer en geef je onbewuste, creatieve brein alle ruimte om daarop door te associëren. Zo kom je tot de mooiste en gekste ideeën.

Op een normale, ontspannen dag neem je meer dan 95% van alle beslissingen onbewust. Dat onbewuste brengt ons dus enorm ver. Toch is het goed om alert te zijn op cruciale momenten, zodat je je in zulke situaties niet laat meeslepen. In mijn volgende blog zal ik je meenemen in hoe je dat doet, dat 'alert zijn'

Zeker weten dat je het vervolg niet mist? Volg Erik op LinkedIn!