Erik Giebels
In mijn vorige blog nam ik je mee in mijn fascinatie voor het onbewuste en hoe enorm bepalend het is voor alles wat we doen. Behalve dat ik het persoonlijk boeiend en nuttig vind om hierover meer te weten, interesseert het me vooral ook als professional. Hoe leren mensen? Hoe komen mensen in beweging? En hoe kun je daar in je organisatie rekening mee houden of invloed op uit oefenen?
Er zijn eindeloos veel onderzoeken gedaan naar de herkomst en de werking van ons onbewuste. In dit blog zet ik een aantal in het oog springende eigenschappen op een rijtje die helpen ons gedrag beter te begrijpen. En ik geef je een paar tips om te werken met het onbewuste zodat veranderen, leren en presteren prettiger worden.
Als je goed wil begrijpen hoe ons onbewuste, of systeem 1, werkt, dan helpt het om te beseffen dat het al enorm oud is. We danken ons onbewuste aan miljoenen jaren evolutie waarin overleving en lijfbehoud centraal staat. De kracht van ons onbewuste komt voort uit de drang om te leven. Het is het domein van onze primaire reacties en emoties.
Het is behoudend
Systeem 1 is gehecht aan het bekende en vertrouwde. Liever behouden wat er is, ook al is dat niet helemaal zoals je wilt, dan een verandering waarvan je niet zeker weet dat het echt beter zal zijn. Vanuit het perspectief van onze evolutie, is dit heel verklaarbaar. In een omgeving die je kende, was je veilig. Op nog onbekend terrein, wist je niet welk gevaar er op de loer lag. Er zou zomaar een sabeltandtijger naar je kunnen loeren. En wanneer je voedsel of water had vergaard, was er alles aan gelegen om daar zuinig op te zijn.
Het beschermt ons
Ons onbewuste doet er alles aan om ons te beschermen, zowel fysiek als mentaal. Dat kun je merken als iemand bijvoorbeeld een bal naar je hoofd gooit. Instinctief duik je dan weg, vang je de bal of sla je deze weg. Ook op mentaal gebied probeert het ons te beschermen. Als je iets (te) heftigs meemaakt, onderdrukt het vaak de herinnering eraan.
Met deze twee eigenschappen is het dus heel normaal dat de meesten van ons niet staan te springen als er een verandering wordt aangekondigd. Ons onbewuste is daar van nature gewoon niet blij mee; het voelt onveilig.
Stel je voor…
Dat je weerstand normaliseert. Dat zal helpen deze weerstand te verminderen. Je kunt tegen jezelf of een collega zeggen dat het heel normaal om niet direct enthousiast te zijn. Vraag je eens of of vraag aan de ander: “Wat vrees je kwijt te raken of wat probeer je te beschermen als deze verandering werkelijkheid wordt?” Misschien is het antwoord nog niet zo eenvoudig, maar ik garandeer je dat het mooie gesprekken oplevert. Het begrip dat er zo ontstaat, zorgt dat een situatie al minder onveilig voelt.
Het reageert vanuit bekende patronen
99% van ons gedrag ontstaat vanuit patronen die instinctief zijn of die we aangeleerd hebben. Als je telefoon gaat, neem je bijna automatisch op en voer je het gesprek. Je staat meestal niet stil bij al je woordkeuzes, de stiltes die je laat vallen of hoe je het gesprek afsluit. Als je je werk uitvoert zoals je al jaren doet, dan gaat dit vanuit ervaring soepel; het gaat als vanzelf. Dit is ontzettend efficiënt en handig als je wil presteren.
Het is altijd op zoek naar nieuwe dingen
Kijk eens naar kinderen. Ze zijn altijd bezig met ontdekken hoe alles om hen heen werkt, wat hun bijdrage daarin kan zijn en hoe ze ervan gebruik kunnen maken. En hoewel je dat misschien niet over iedereen zou zeggen, is dat bij volwassenen nog steeds zo. We zijn gewoon kinderen in een groter jasje. Natuurlijk hebben we onze voorkeuren op het gebied van interesses en waar we nieuwsgierig naar zijn, maar onze nieuwsgierigheid blijft. Mits we ons veilig voelen, dat wel. Niet voor niets dat het nieuws en roddelbladen zo populair zijn en mensen werk en/of hobby's hebben waarin ze helemaal op kunnen gaan?
Er is herhaling nodig om te leren
Alleen als je bepaalde handelingen onbewust goed kunt, kun je ze efficiënt uitvoeren en kosten ze je minimale energie. Om onbewust vaardig te worden, is er herhaling en directe feedback nodig. Stel je voor dat je ChatGPT goed wil inzetten als tool, dan zul je er veelvuldig en intensief gebruik van moeten maken. Je probeert dingen uit, zoekt op welke prompts je kunnen helpen, hoe je die beter formuleert en zo word je er steeds beter in. Als je het maar sporadisch gebruikt en na één of twee prompts weer stopt, word je nooit echt bekwaam.
Stel je voor…
Vanwege alle nieuwe ontwikkelingen in je organisatie, is het nodig dat jij en je collega's nieuwe vaardigheden leren. Het is goed om dan te beseffen dat mensen dat niet van nature doen, want van nature passen we bestaande patronen toe. Gelukkig zijn mensen van nature wel nieuwsgierig, maar wel voornamelijk naar zaken waarvan ze het gevoel hebben dat het ze iets oplevert. Beantwoord daarom eerst de vraag: "What’s in it for me/him/her?" Maak duidelijk waarom de vaardigheden interessant zijn. Zorg vervolgens voor verdieping en herhaling op de manier die past bij de leervoorkeur van de betrokken persoon. Zo zal het nieuwe patroon uiteindelijk voelen als een bekend patroon en wordt het onbewuste vaardigheid die ze goed en efficiënt toepassen.
Presteren en continu ontwikkelen is mensenwerk en daarmee afhankelijk van het onbewuste. Hoe beter je met het onbewuste werkt, hoe beter je veranderingen doorvoert en hoe efficiënter leren en presteren is in je organisatie. Niet in de laatste plaats omdat het daarmee voor iedereen een prettigere ervaring is.
De volgende keer vertel ik meer over juist de beperkingen van ons onbewuste en waarom we dus waakzaam dienen te zijn.
Zeker weten dat je het vervolg niet mist? Volg Erik op LinkedIn!
